Historia i wynalazek szczepionki przeciw WZW A
Pierwsze badania nad szczepionką przeciwko wirusowi HAV (hepatitis A virus) prowadzono już w latach 70. XX wieku, kiedy udało się wyizolować wirusa. W 1992 roku zarejestrowano pierwszą bezpieczną i skuteczną inaktywowaną szczepionkę przeciw WZW A. Preparaty tego typu produkują obecnie m.in. firmy GlaxoSmithKline (Havrix) i Sanofi Pasteur (Avaxim). Dostępne są również szczepionki skojarzone, chroniące jednocześnie przed WZW A i WZW B (np. Twinrix).
Jak działa szczepionka na WZW A?
Szczepionka przeciw żółtaczce pokarmowej zawiera wirus HAV w formie inaktywowanej, czyli zabitej. Na czym polega jej działanie? Podanie preparatu nie powoduje zachorowania, lecz stymuluje układ odpornościowy do produkcji przeciwciał anty-HAV. Dzięki temu organizm jest przygotowany na kontakt z żywym wirusem i szybko neutralizuje infekcję. Według badań skuteczność ochrony sięga ponad 95% po pełnym cyklu szczepienia.
Schemat szczepienia i dawki
Szczepionka przeciwko WZW A podawana jest domięśniowo. Schemat obejmuje:
- Pierwszą dawkę – najlepiej na kilka tygodni przed możliwą ekspozycją (np. podróżą do krajów o wysokim ryzyku zakażenia).
- Dawkę przypominającą – podawaną po 6–18 miesiącach od pierwszej, która zapewnia odporność długoterminową.
Ostatecznie odporność utrzymuje się przez co najmniej 20 lat, a według niektórych badań nawet dożywotnio. U dzieci szczepienie można rozpocząć po ukończeniu 1. roku życia.
Kto powinien się zaszczepić?
Szczepionka przeciwko WZW A nie jest w Polsce obowiązkowa, ale jest zalecana w szczególności:
- osobom podróżującym do Azji, Afryki, Ameryki Południowej i krajów o gorszych warunkach sanitarnych,
- pracownikom służby zdrowia i osób mających kontakt z chorymi,
- osobom pracującym przy produkcji i dystrybucji żywności,
- dzieciom w wieku przedszkolnym i szkolnym (ze względu na łatwość przenoszenia się wirusa w dużych skupiskach),
- osobom z przewlekłymi chorobami wątroby (np. WZW B, C, marskość), ponieważ przebieg WZW A może być u nich cięższy.
Bezpieczeństwo i działania niepożądane
Szczepionka na żółtaczkę typu A uznawana jest za bezpieczną i dobrze tolerowaną. Najczęstsze odczyny poszczepienne to ból i zaczerwienienie w miejscu wkłucia, rzadziej gorączka czy zmęczenie. Ciężkie reakcje są niezwykle rzadkie. Stanowisko Państwowej Inspekcji Sanitarnej podkreśla, że korzyści ze szczepienia wielokrotnie przewyższają ewentualne ryzyko.
Różnice między szczepionką na WZW A a WZW B
Warto pamiętać, że WZW A i WZW B to dwie różne choroby wywoływane przez odmienne wirusy (HAV i HBV). Główne różnice pomiędzy szczepionką na WZW B i WZWA:
| Cecha | WZW A | WZW B |
|---|---|---|
| Droga zakażenia | Pokarmowa (skażona woda, żywność) | Parenteralna (krew, kontakty seksualne, z matki na dziecko) |
| Rodzaj szczepionki | Inaktywowana (zabity wirus HAV) | Rekombinowana (antygen HBsAg produkowany metodami inżynierii genetycznej) |
| Przewlekłość choroby | Nie przechodzi w stan przewlekły | Może prowadzić do przewlekłego zapalenia, marskości, raka wątroby |
| Liczba dawek | 2 dawki (podstawowa + przypominająca) | 3 dawki (0–1–6 miesięcy) |
| Czas działania | Nawet dożywotnio | Co najmniej kilkanaście lat |
Tab. Różnice między szczepionką na WZW A i B
Szczepionka przeciw WZW A to skuteczny sposób zapobiegania zakażeniom wirusem HAV. Chroni przed tzw. żółtaczką pokarmową, która mimo że zazwyczaj nie powoduje przewlekłych powikłań, może być szczególnie groźna u osób z chorobami wątroby. Schemat dwóch dawek daje bardzo wysoką skuteczność i długotrwałą ochronę. Warto rozważyć szczepienie zwłaszcza przed podróżą zagraniczną czy pracą w warunkach sprzyjających zakażeniu.
Bibliografia
- World Health Organization (WHO). Hepatitis A vaccines: WHO position paper, Weekly Epidemiological Record, 2000.
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Hepatitis A Questions and Answers for Health Professionals, 2024.
- Państwowy Zakład Higieny – Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Szczepienia ochronne – informacje i zalecenia, 2023.
- GlaxoSmithKline, Sanofi Pasteur. Charakterystyki Produktów Leczniczych (Havrix, Avaxim, Twinrix).
ksai, fot. Bru-nO/pixabay
Niniejszy materiał ma charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. Nie zastępuje profesjonalnej diagnozy, porady lekarskiej ani konsultacji ze specjalistą. W przypadku pytań dotyczących zdrowia, bezpieczeństwa lub higieny zawsze skontaktuj się z odpowiednim lekarzem lub instytucją.